Søkelys på Trosbevegelsen

FBB-RESSURSER:

'Søkelys på Trosbevegelsen'. Tverrfagleg seminar, MF, 24.-25.4.98.

Prof. dr. theol. Magnar Kartveit:

Bibelfagleg perspektiv på trusrørsla/trusteologien.

Det tema som her blir tatt opp, har ofte vore forsømt i våre samanhengar. Med det meiner eg at ein frå bibelfagleg hald sjeldan har gått inn i denne typen bibelbruk og kommentert den. Om dette har vore vist eller gale, får historia avgjera. I alle fall har kommunikasjonen mellom oss vore for dårleg hittil, så la oss gjera eit forsøk.

Skal ein vurdera eit fenomen, er det ingen grunn til å tru at ein kan gjera det fritt, utan bakgrunn, utan føresetnader, som om ein sjølv var ein heilt nøytral observatør. Me har alle vår bakgrunn - ein del av denne er me klar over, anna ikkje. La meg i det minste gjera klart kvar eg meiner å stå sjølv - i tillegg til det lutherske utgangspunktet.

Eg reknar med at Bibelen er blitt til over ei lang tid, som eit resultat av mange slag impulsar. Nokre av desse impulsane ligg utanfor Bibelen, i andre tekstar og religionar, andre er hendingar og opplevingar innanfor Israel. Teksten har blitt til suksessivt, og ein kan enno i dag sjå korleis det har blitt arbeidd på han gjennom tidene. Dei forskjellige skriftene har ofte referansar til kvarandre, tydlegast kanskje i GT-sitata i NT. Manuskriptsituasjonen varierer nok mykje frå skrift til skrift, men generelt sett finst det i dag ikkje opphavlege manus til noko bibelsk skrift.

Alt dette er fenomen som kan studerast teksthistorisk og generelt historisk. Midt oppi denne situasjonen finst det ei kyrkje - eller mange kyrkjesamfunn - som har Bibelen som basisdokument i ein eller annan forstand. Haldningane og praksisen varierer stort, men felles er at me reknar Bibelen som Guds ord, openberring frå Gud, i ei eller anna meining av dette uttrykket.

I synet på Bibelen vil kyrkjene og teologane vera nøydde til å ta alvorleg både dei historiske sidene og openberringssida, men ein kan plassera seg svært forskjellig på skalaen frå kjøleg, historisk interesse til forpliktande mottaking av Guds tale her og no. Om ein fokuserer på eit av ytterpunkta, vil alltid eit vagt riss av det andre ytterpunktet spøkja i bakgrunnen.

Når det gjeld sjansen for i dag å forstå gamle tekstar, må ein også i praksis finna eit kompromiss mellom det standpunktet at meininga i ein tekst oppstår når teksten vert brukt, og det at teksten automatisk skriv seg inn på ei blank tavle i brukaren sitt sinn. For min del meiner eg at det er noko sant i begge desse ytterpunkta. Eg trur at kommunikasjon mellom menneske er råd, og eg trur at det går å studera og sjekka kva som blir kommunisert.

Med dette utgangspunktet er mitt spørsmål altså: Korleis plasserer trusteologien/framgangsteologien/"Health and wealth"-teologien seg i dette landskapet?

Kjelder

Eit første overblikk over denne retningen får ein ved å ta ei vareoppteljing av kjeldene. Greit og enkelt ville det ha vore dersom ein kunne ta ut av hylla ei sjølvmelding i hermenevtikk, signert på tru og ære av eit kyrkjemøte, eldsteråd eller bispemøte. Me trong jo ikkje tru på alle opplysingane der, dei måte kryssjekkast og vurderast, men ein hadde eit utgangspunkt. Dette manglar me, som kjent, og me kunne difor ynskt oss det nest beste, ei dogmatisk framstilling som inkluderte skriftsyn, men dette er også mangelvare. Eg vågar å påstå at dette er ei rørsle med ein tydeleg ideologi, men ho presenterer seg altså ikkje gjennom eit ideologisk manifest. Det vil seia at ein må lansera påstandar om mønsteret på basis av vevnaden - utan å kunna leggja fram oppskrifta.

Kva for vevnad har me så? Igjen manglar grunnleggjande hjelpemiddel for vårt studium: eksegetisk litteratur. Det er ingen i denne rørsla som har presentert noko slikt, ingen kommentarserie eller sporadisk kommentar til eit bibelsk skrift eller til perikoper. I litteraturen finn me heller ikkje tilvising til eksegetisk litteratur, ingen Westermann eller von Rad eller Childs eller Brown eller Ladd dukkar opp - ikkje i parentesar eller noter eingong. Ingen sitat frå lærebøker eller avhandlingar underbyggjer påstandane. Det er knapt råd å finna ein einaste ekseget eller systematikar på scenen i denne litteraturen. Det kan finnast ei sporadisk tilvising til andre lærde - av og til anonyme - men det dreier seg knapt om standardlitteratur i teologi og eksegese.

Det som me har, er opptak av lyd og bilete frå møte og undervising, og pocketbøker og hefte av ulikt omfang - ofte basert på opptaka. Desse innheld som regel ei mengd sitat frå Bibelen, og desse sitata blir som regel brukte som om meininga var sjølvsagd og likefram. Ofte blir eksegesen av sitatet presentert i korte setningar før eller etter, eller gjennom heile samanhengen som det står i. Drøfting av kva tekstar kan tyda, finn me lite av.

Kenneth Erwin Hagin, Sr. er primær i alt materialet i denne rørsla. Han er ikkje original i alt han skriv, men han er primær i forhold til den rørsla han har skapt. Der går han igjen overalt, evt. også utan at han blir sitert direkte. Difor er det naturleg å samla interessa om han.

2. Metode

Som sagt er materialet slik at ein sjølv må finna mønsteret i den praktiske bruken av Bibelen. Fordelen med den store mengda bibelsitat i bøkene er at dei skulle gjera det råd å trekkja slutningar. Materialet kastar lys over emnet både direkte og indirekte - direkte ved det som blir sagt og påstått, indirekte ved signal som finst rundt om i stoffet.

Eg vil bruka vanlege metodar i teologien som orienteringshjelp: Blir grunnteksten brukt? Er det interesse for større samanhengar i Bibelen? Korleis kjem ein frå tekst til teologisk konklusjon?

Kva finn ein så?

3. Funn

La oss gjera eit par ytre observasjonar.

Den første er at grunnteksten jamt over ikkje er brukt. Det finst eit og anna gresk eller hebraisk ord utan at dette er brukt på ein språkleg forsvarleg måte, men ein refererer svært sjeldan til grunntekst. Når det ein sjeldan gong skjer, er det meir dunkle påstandar om kva grunnteksten tyder, utan greske sitat eller tilvising til fagfolk. Det kan også blir gitt galne opplysingar om språklege realitetar.

Døme på dette har me i heftet Kjøpt fri fra fattigdom, sykdom og død, s. 14f. Der blir det påstått at Bibelen i nokre tekstar brukar "tillateform", ikkje kausativ form. Gud tillet at menneska blir ramma av sjukdom og ulukker, men han forårsaker det ikkje. Det dreier seg om 5 Mos 28:61; Jes 45:7; Am 3:6; 1 Sam 16:14.

Som kommentar til dette må ein seia at ingen av desse tekstane brukar den hebraiske tillateforma (tolerativ bruk av nifal). Alle tekstane seier at Gud skaper ulukke og sender sjukdom - i strid med det Hagin påstår. Det er forresten ikkje slik at ein bruk av tolerativ nifal ville ha gitt oss det Hagin påstår, heller. Påstandane om språket er feil.

Av og til blir det vist til fleire omsetjingar, men det skjer gjerne på den måten at det finst ei omsetjing som passar godt til påstanden, eller til den eksegesen samanhengen legg opp til. Han vel omsetjing utan appell til grunntekst.

Som ein kommentar til dette må ein kunna seia at kontakten mellom Bibelen og oss i dag dermed i utgangspunktet blir svak. Alle som har streva noko med ein grunntekst, veit litt om korleis tilhøvet er mellom grunntekst og omsetjing. Den som baserer seg på ei omsetjing, vil til ein viss grad byggja på ein eller annan moderne eksegese, ein eller annan moderne kultur, eit eller anna moderne språk med dei assosiasjonane som dette har. Utan å kunna gå inn på forholdet mellom grunntekst og omsetjing i denne samanhengen, må me berre visa til kor utsett ein er for å trø feil dersom ein er avhengig av omsetjingar.

Vidare er det ikkje råd å finna referat av større einingar i Bibelen, slik som perikoper, kapittel eller bøker, eller av teologiske grunnliner eller samanhengar. Det ein finn, er enkeltvers, evt. kombinasjonar av vers. Dette er ein gamal metode, truleg langt eldre enn NT. Me finn han mellom anna i Qumran-litteraturen og i Talmud, og sjølvsagt i NT. Måten ein koplar saman vers på, kan vera stikkord - same eller liknande ord i fleire vers, eller det ein meiner er idémessige samanhengar.

Problemet ved denne metoden er at moderne spørsmål kan styra bibelforståinga. I verste fall kan Bibelen berre bli ein sitatbank. Dersom ein dessutan har sin eigen eksegese av sitata, vil ein til sist berre tar ut av banken det ein sjølv har sett inn.

Dersom ein så funderer litt over kva vareoppteljinga av kjeldene seier oss, kan det her liggja ein viktig informasjon om heile rørsla.

Kjeldene inneheld mange bibelsitat som blir brukte i samanhengen med større eller mindre kommentarar. Men utan bruk av grunnteksten, utan syn for samanhengen som versa står i, og utan tilvising til andre utleggjingar eller annan eksegese, seier materialet oss noko om at ein ikkje slit med forståinga av Bibelen slik kristen tolking har gjort gjennom 2000 år. Ein kan lansera påstandar om forståinga av tekstar utan sideblikk til kristen tradisjon eller til vanskar ved dei forskjellige forståingane. Dermed blir det også problematisk å diskutera bibelforståing med Hagin og dei andre. Det spørst om dei i utgangspunktet er opne for at tekstar kan tolkast forskjellig. Eit krav til eksegese er at han skal vera open, forståeleg og tilgjengeleg for andre, slik at han kan diskuterast.

La meg minna om at i all kyrkjesplitting har forståinga av bibeltekstar vore eit viktig kontroverspunkt. Ja, sjølvsagt har dei menneskelege sidene spela ei stor rolle, men strid om eksegesen av tekstar har i alle fall vore med. Dogmehistoria er til ein viss grad ei eksegese-historie. Så alvorleg har teologane opp gjennoom tidene tatt dette spørsmålet. Å lansera ny eksegese utan å kjenna til eller byggja på det som har vore gjort, er dristig.

Kva gjev Hagin eit slikt frimod? Det kan sjølvsagt vera fleire impulsar til dette. Mykje kristen populærlitteratur har jo vore laga på denne måten i lang tid. Men det kan også vera ein impuls i dei visjonane han hadde som ung. Ganske tidleg hadde han visjonar som førde han inn på den rette forståing av Mark 11:24, og sidan har openberringar ved sida av Bibelen vore eit fast innslag i denne rørsla. Med hans eigne ord i boka I believe in Visions: "I saw exactly what that verse in Mark 11:24 meant… The having comes after the believing. I had been reversing it. I was trying to have first and then believe second…'I see it. I see it,' I said with joy." Den 17-årige Hagin hadde vore sjuk og sengeliggjande i 16 månader då dette skjedde. Men no oppdaga Hagin det han kalla "the principle of faith": "Believe in your heart, say it with your mouth, and 'he shall have whatsoever he saith'." Med denne forståinga av Mark 11:24 og Rom 10:9 stod han opp av senga og gjekk rundt i rommet; etter nokre dagar kunne ha gå ute.

Dermed hadde Hagin også funne "the word of faith" som Rom 10:8 talar om, og som har gått igjen i denne retningen, to ræma tæs pisteos, som mellom anna har gitt namn til Rhema Bible Training Center.

Dei opplevingane han hadde hatt, overtydde han om at han var salva som profet. Han meiner å ha hatt åtte samtalar med Jesus frå 1950 til 1963, der han fekk direktiv for tenesta og om den rette forståing av Skrifta. Det må vera lov å minna om Joseph Smith og Mormons bok, som også var spesialopenberring ved sida av Bibelen. Jamfør også Sven Reichmann, Det er ikke fra Gud alt som glimrer, s. 54f om Kenyon.

Eit viktig spørsmål til denne retningen er om ein vil hevda det som eit prinsipp at ein kan ha ei ekstra kjelde til kunnskap om Gud utanom Bibelen, eller om dette berre er noko ein praktiserer utan nærare grunngjeving. Hagin meiner at Guds Ånd bur i mennesket, og gjev innsikt. Salva lærarar/forkynnarar/profetar gjev opplysing i tillegg til Bibelen.

Bibelen blir i trusteologien brukt til å framstilla og støtta den lære, teologi som retningen står for. Som sagt trur eg dette er ei klar og tydeleg lære, og ho dominerer og pregar overalt i litteraturen.

Tillat meg difor å teikna eit riss av teologien i denne retninga, slik eg oppfattar det.

Så vidt eg kan sjå, er synet på mennesket heilt grunnleggjande i tankegangen. Hagin brukar ofte tre bibelstader som basis for dette synet: 2 Kor 5:17: "Difor, om nokon er i Kristus, er han ein ny skapning. Det gamle er borte, sjå det er kome noko nytt." Her festar han seg ved uttrykka "ein ny skapning" og "det er kome noko nytt". For å forstå dette nye, siterer han 1 Tess 5:23: "Må han sjølv, fredens Gud, helga dykk heilt igjennom. Og gjev at dykkar ånd og sjel og lekam må haldast uskadde, så de kan vera ulastande når vår Herre Jesus kjem." Av dette verset drar han den konklusjonen at mennesket har ein tredelt natur: ånd, sjel og kropp. Dette er tre forskjellige "deler" eller dimensjonar av mennesket. Som støtte for at det er forskjellige deler, brukar han Hebr 4:12 "For Guds ord er levande og kraftig og kvassare enn noko tvieggja sverd. Det trengjer igjennom til det kløyver sjel og ånd, merg og bein, og dømer hjartans tankar og planar". Dersom ånd og sjel var same sak, kunne dei ikkje delast, seier Hagin. Ergo er mennesket ei ånd som har ei sjel og bur i ein kropp. Sjel og kropp er eigedom og husly for det eigentlege mennesket, om lag som klede rundt ånda. Det eigentlege eg er ånda, og det er denne som er ein ny skapning, etter 2 Kor 5:17.

Opphavleg var mennesket skapt med ei ånd som var av Guds ånd, i Guds bilete. Det eigentlege eg, ånda, var på line med Guds ånd. Adam hadde Guds format, "the same class as God". Han var "gud over skaparverket", perfekt, fullkome rettferdig, med absolutt autoritet over alt det skapte.

I syndefallet døydde Adam på ein måte, i og med at ånda døydde. Vidare levde no sjel og kropp, som også vart døyelege fordi ånda var død, og seinare døydde dei også verkeleg. I syndefallet gav Adam makta til djevelen. Han skulle ha herska over slangen, men lytta i staden til han og gav makta til han. No vart ikkje Adam, men djevelen denne verdas fyrste.

Dette skjedde ved at Adam tok inn informasjon gjennom øyrene, augene osb., kroppen, utanfrå og inn - istaden for frå ånda og ut. Openberringskunnskapen kjem alltid innanfrå, frå ånda, og ikkje gjennom sansane, gjennom kroppen. Sanseerfaringa er upålitande, kunnskapen frå det indre er til å stola på.

Adam fekk altså Satans natur: sanseerfaringa gjev frykt, i staden for ånd, tru og rettferd.

Jesus gjenopprettar det tapte, den opprinnelege tilstand. Det oppstår eit nytt eg, det gamle er borte, noko nytt er blitt til (2 Kor 5:17). Det nye eg har ei fullkomen rettferd, det er "i Guds klasse", me er gudar. Mennesket kan omgåast Gud "on terms of absolute equality", og det har del i det evige livet, i Guds natur.

Dermed får mennesket uinnskrenka autoritet over skaparverket, ikkje minst over demonane. Å vandra i tru, vil seia å ha openberring innanfrå, og sleppa å frykta fordi ein ikkje er avhengig av sanseinntrykk. Djevelen kan påverka sjela og kroppen hjå den gjenfødde, men ikkje ånda. Djevelen har herredømme over kropp og sjel slik at opprøret mot Gud fører til sjukdom og liding. Sjukdom og synd er begge "spiritual infirmity". Ånda i mennesket skal rå over dette, elles er det Satan som rår.

Jesus har fullført verket; det er berre å vedkjenna seg det, "ta autoritet over" synd og sjukdom, fattigdom og liding. "Faith is now. Hope is tomorrow". Guds lovnader - "it's for now". Å bli lækt frå sjukdom, er å få ord med kraft som tvingar bort kraftløysa. Ånda styrer sjel og kropp. Den gjenfødde tar autoritet over sjel og kropp. Ånda tilhøyrer Gud, det himmelske, er ein del av Gud, og kan difor styra over sjel og kropp, som tilhøyrer skaparverket. Ved at ånda tar autoritet over sjel og kropp, blir mennesket "gud over skaparverket".

Dei forkynnarane som er salva, og som dermed er legitimerte, skal ein lytta til, for det vil seia å lytta til ånda. Dermed bør ein ikkje gje rom for kritikk og spørsmål som byggjer på sanseerfaringane.

Eg vonar at denne vesle skissa ikkje er for langt borte frå originalen. Det er verdt å føya til at dette synet også er utmynta i ein spesiell kristologi. Kristus er både Guds son og eit menneske. Som menneske er han eit føredøme for trusteologiens gjenfødde menneske; han er den første av mange gjenfødde.

Det inntrykket ein får når ein les skriftene og høyrer forkynninga, er at denne teologien pregar heile systemet. Det er difor vanskeleg å ta opp ein diskusjon om forståing av enkelte vers i Bibelen med denne teologien. For Hagin er mange utleggjingar sjølvsagde, som for andre er svært overraskande.

La oss ta menneskesynet. Korleis er det med ånd, sjel og kropp i Bibelen?

Det første ein legg merke til, er at 1 Tess 5:23 er den einaste staden i heile Bibelen der desse uttrykka finst samla. Dette er også klart i KJV, så det har Hagin sikkert sjekka. Han har altså berre eitt einaste vers å støtta seg på, og i Hebr 4:12 er berre to av uttrykka brukte.

Dessutan verkar det som Hagin har problem med å frigjera seg frå sine eigne idear i møte med enkle språklege realitetar. I Menneskets ånd, s. 7f, seier han at ruach, "ånd", i Fork 3:21 har to tydingar, men ironiserer over at pneuma, "ånd", kan ha fleire tydingar i 1 Kor 14:14 og Heb 12:22f. Jamt over går han ikkje inn på at eitt ord kan ha mange meiningar, og difor må omsetjast med fleire ord i eit anna språk. Det er nok å minna om det engelske run, som skal ha 80 forskjellige meiningar. På norsk kan ein ikkje seia at motoren spring, eller at Austad spring MF godt. På engelsk ville ein i begge desse tilfella ha brukt run. På same måten kan me på norsk ikkje snakka om at vatnet spring over kanten eller at tariffavtalen har sprunge ut.

Dei hebraiske orda næfæsh, ruach og basar, og dei tilsvarande greske psyche, pneuma og soma - for å ta dei som er brukte i 1 Tess 5:23 - har alle saman fleire tydingar alt etter bruk og samanheng. Også når dei er brukte om mennesket, kan tydinga variera. I møte med dette materialet nyttar det lite å påstå at "Imidlertid taler kristendommen om en udødelig sjel; at sjelen vil leve evig.", Menneskets ånd, s. 7. Skal ein få fat i det bibelske menneskesynet, må ein arbeida langt breidare, og mykje meir innhaldsmessig.

Sjølv om Hagin i dette siste sitatet talar om ei udøyeleg sjel, seier han i andre samanhengar at det er ånda som lever vidare etter døden. Denne forståinga av ånda i mennesket har knapt dekning i Bibelen. Ånda er ikkje omtalt som uttrykk for gudsbiletet i 1 Mos 1:26-28, eller ved syndefallet i 1 Mos 3. Heller ikkje andre stader er det sagt at syndefallet besto i at ånda døydde.

Dessutan talar Paulus i 1 Kor 15 ikkje om at ånda overlever døden, men om at ein fysisk kropp døyr og ein åndeleg står opp, v. 42-46. Det er altså tale om fullstendig død og full nyskaping.

Når det gjeld 1 Tess 5:23, må ein hugsa på at det er vanleg å uttrykkja ein realietet ved hjelp av fleire ord, hendiadyoin. Norske døme på dette er "skikk og bruk", dvs. det som er vanleg, "dag og natt", dvs. heile tida. Her er det totaliteten som skal fram. Dette er tydeleg også i 1 Tess 5 gjennom understrekinga av at Gud skal "helga dykk heilt igjennom."

Dermed blir også Hagins forståing av den "åndelege gudstenesta" i Rom 12:1f feil. Han forstår verset innanfor skjemaet sitt: Den nye ånda i mennesket skal herska over kropp og sjel. Paulus talar nok heller om omvending og gode gjerningar her.

Når det gjeld 1 Kor 2:10, må det vera slik å forstå at Guds Ande openberrar for mennesket Guds løyndomar. Paulus seier ikkje her at Guds Ande tar fast bustad i den gjenfødde.

Så vidt eg kan sjå, føreset både GT og NT at mennesket er eitt vesen, som blir avla og fødd som ein einskap, og som døyr totalt. At det finst eit liv etter døden, endrar ikkje ved dette. Det er ingenting ved det levande mennesket som overlever døden, men eit nytt vesen blir skapt av Gud til det nye livet. Bibelen brukar forskjellige ord for å omtala forskjellige sider ved menneskelivet, eller forskjellige aspekt ved mennesket, men ein kan ikkje bruka desse orda til å isolera deler av mennesket, eller påstå at ånda er noko i retning av det Hagin påstår.

I Sal 23:3 er næfæsh, "sjel", ikkje berre sinnet som vert fornya, men heile eg'et. Det er ein einskap mellom det psykiske og det fysiske. Bibelen har ikkje eit syn på kroppen som noko mindre interessant eller verdfullt enn sjel og ånd.

Kva så med trua? Her må ein vera klar over kva Hagin påstår. Trua er i grunnen autoritet over skaparverket, bøna er ein kommando over skaparverket. Nett som Gud har makt over skaparverket, slik også det gjenfødde mennesket. Difor kan ein ved hjelp av "the word of faith" ta kommando over sjukdomen, reisa av senga og gå omkring, eller be eit fjell å lyfta seg og kasta seg i havet.

Det er ikkje berre Mark 11:22-24 som inneheld slike påstandar. Matt 21:18-22 er parallelteksten, og Matt 17:20 er også eit sterkt ord: "Har de tru som eit sennepsfrø, kan de seia til dette fjellet: Flytt deg herifrå og dit! Då skal det flytta seg, og ingenting skal vera umogleg for dykk". Luk 17:6 seier noko liknande om eit morbærtre. Paulus spelar på dette i 1 Kor 13:2: "Om eg har all tru, så eg kan flytta fjell, men ikkje har kjærleik, då er eg ingen ting."

I vår samanheng er det ikkje tid til å gå inn på kva synoptikarane eller Paulus meiner med "tru", men eg kan berre levera eit par retningsliner for forståing av desse tekstane som eg meiner må respekterast.

For det første er det eit spørsmål kva for kristologi ein har. I desse tekstane dreier det seg generelt sett om gjerningar Jesus gjorde og som læresveinane ikkje kunne gjera han etter fordi dei mangla den trua Jesus talar om. Det er nærliggjande å rekna med at dette er med i evangelia for å understreka forskjellen på Jesus og menneska, og til trøyst for dei seinare disiplane som ikkje gjorde slike ting. Dei kunne be for sjuke og lækja sjuke, men ingen har kunna flytta fjell eller tre eller få tre til å visna. I Jonaboka er det nettopp Gud som skaper treet og får det til å visna, Jona 4:6f. På bakgrunn av heile skapingsteologien i GT er det nærliggjande å forstå dette stoffet slik at det nett er Guds evner som må til her. Dei hadde Jesus del i, men ikkje læresveinane.

Rabbinarane meinte at Messias skulle ha del i Guds evner som skapar, og Jesus viser seg altså som Messias ved å kunna gjera slikt.

For det andre spørst det om Hagin har rett i at mennesket i atterfødinga får del i Guds ånd, slik at det kan ta kommando over naturen. Lite tyder på at mennesket i dette livet kan få del i Guds skaparkraft.

Luk 17:6 og Matt 17:20 talar om tru som eit sennespskorn, altså svært lita tru. Det må vel bety at gjerninga er Guds, og mennesket rettar trua si til Gud. Kor stor eller lita dene trua er, spelar inga rolle - det er i alle fall Gud som evt. bønhøyrer og utfører verket med si skaparkraft.

Mark 11:24 brukar forresten den greske forma aorist, eulabete, altså: "Tru at de alt har fått det, så skal det bli dykkar". Matt 21:22 har på tilsvarande plass forma futurum: læmpsesthe, "Alt de bed om med tru i bønene dykkar, skal de motta". Aoristen i Mark 11.24 kan tolkast slik at Gud syter for oss alt før me bed - uavhengig av føregåande tru.

Eg meiner det er viktig at det i alle tekstane dreier seg om bøn til Gud, ikkje ei tru som i seg sjølv kan utretta ting. Bøna sin sentrale stilling i Mark 11 er understreka i v. 17 ved at templet blir kalla eit bønehus. Jesus utfører i Mark tempelreinsinga mellom forbanning av treet og oppdaginga av at treet er tørt. Motivet for reinsinga er at templet skal vera eit bønehus, ikkje ei røvarhole, dvs. eit handelshus i samband med offera. Gud er fri, men menneske kan be til han, både i templet og elles, men først og fremst i templet.

I Mark 11:25 er bøna igjen i fokus, nemleg bøna om tilgjeving av synd.

Det skal også nemnast at rabbinarane tolka Sak 4:7 om å fjerna "fjell" av vanskeleg bibeltolking. "Fjell" hadde altså også ein biletleg bruk på Jesu tid, og ein må vera litt varsam med å ta det i direkte meining ("bokstavleg") utan vidare.

1 Kor 13:2 seier at kjærleiken er viktigast, ikkje eventuelle overnaturlege evner. Dermed har også Paulus eit korrektiv til ei altfor handfast jakt på sterk tru som eventuelt kan utretta spesielle ting.

Når det gjeld forståinga av uttrykket pistin theou/ i Mark 11:22, kan det tolkast som "tru til Gud" (objektsgenitiv) og "Guds tru", "den tru Gud har" (subjektsgenitiv). Hagin vel den siste forståinga, medan dei fleste tolkarane og omsetjarane vil velja den første.

Uansett korleis ein tolkar dei nemnde tekstane, bør sluttresultatet vera i samsvar med biletet elles i synoptikarne, evt. også i heile NT. Å isolera eitt vers eller nokre få, går i alle fall ikkje.

For meg blir dette eit spørsmål om synet på Gud, om kristologien og menneskesynet, og om synet på trua.

Om me går til eit nytt tema, ser me det same biletet: synet på sjukdom og lækjing. Her byggjer Hagin på Jes 53:5; Matt 8:16f; 1 Pet 2:24, Dei to siste stadene siterer Jes 53:5 med den forståinga at Jesus utfører det verket som Herrens lidande tenar har i Jes 53.

Når det gjeld Jes 53, må ein ta omsyn til det hebraiske fenomenet parallellismus membrorum: Hebraisk poesi arbeider med parallelle ledd. Ved synonyme ledd, blir ord som tyder det same, sett saman. I v. 5 er dei synonyme ledda pæsja, "synd", og awon, "skuld"; halal, "slå", og daka, "slå", i første halvvers, , sjalom, "fred", og nirpa lanu, "det vart lækt for oss" , "me vart lækte"; musar, "tukt", og havora, "sår", i andre halvvers. Dette vil seia at som så ofte elles i GT, blir rafa, "lækja", brukt om syndstilgjeving. Etter ei slik forståing er sjukdom og synd parallelle fenomen i dette verset, jfr. Sal 103:3. At det er ein samanheng mellom desse fenomena i GT, er klart, nemleg på den måten at sjukdom kan bli rekna som Guds straff for synd. Jesus har justert dette synet ein smule i Joh 9, og difor opererer ein i kristen teologi med eit skilje mellom synd og sjukdom. Det går an å vera tilgitt sjølv om ein er sjuk.

Jesu verk var å sona synd, og dette var etter Skriftene. Difor siterer Matt 8 og 1 Pet 2 Jes 53:5, og truleg med denne forståinga av verset inkludert: Jesus sona synder. Dette er tydelegast i 1 Pet 2. Matt 8:16f siterer verset i samband med at Jesus driv ut ånder og lækjer sjuke. Dermed signaliserer Matteus at Jesus oppfylte Jes 53 og var den Herrens tenar som dette kapitlet talar om. Men det ligg ikkje noka antyding om at alle truande skulle sleppa sjukdom og plage. Brodden i sjukdomen - nemleg som straff for synd - er broten i og med Jesu forsoning. Her må vel det same gjelda som for døden, 1 Kor 15:55-57. Men døden og sjukdomen blir ikkje fjerna som fenomen, sjølv om synda er sona og brodden i dei dermed er borte.

Det som er sagt om sjukdom, gjeld også om forbanningar og fattigdom. Trusteologien nyttar her ofte Deut 28; Gal 3:13f og 2 Kor 8:9 for å påstå at den gjenfødde ikkje skal vera offer for forbanningar eller fattig. Han og ho skal vera velsigna og rike.

I bruken av Gal 3:13f viser denne retningen til Abraham. Han var rik, seier Gen 13:2, og ettersom dei truande skal vera Abrahams born, skal også dei truande få del i Abrahams velsigning, dvs. rikdom. Hjå Paulus er det rettferda av tru, utan gjerningar, som er Abrahams velsigning, Gal 3:8, for Hagin er det rikdom.

Ein kunne ha halde fram med ein gjennomgang av bibelbruken i desse skriftene. Overalt synest det for meg slik at ein har ein viss teologi, som blir forsøkt støtta av bibelsitat. Ofte må ei naturleg eller sannsynleg forståing av bibeltekstane vika for det Hagin har fått openberra at dei tyder. Då er det vanskeleg å diskutera.

4. Bibelsyn

Kva for eit bibelsyn møter me her?

På den eine sida ser det ut til å vera ein djup respekt for Bibelen, og for bibelordet. Han blir rekna som ein autoritet, som skal brukast med respekt.

På den andre sida vitnar det ikkje om respekt at ein ikkje nyttar grunnteksten, at ein siterer vers og setningar løyst ut frå samanhengen, og at ein lanserer eit ferdig teologisk system - gitt gjennom spesielle openberringar - som Bibelen må stå i teneste for.

Ein kan kanskje summera det opp på den måten at Bibelen har vore utgangspunkt for ein lang tolkingstradisjon, og at Hagin trekkjer på noko av denne tradisjonen + noko av Bibelen + noko frå eigne openberringar (eller frå seg sjølv). Til saman gir dette det resultatet som me får.

Kvar plasserer han seg på skalaen historisk - aktuell? Det er råd å finna uttrykk for eit visst historisk medvit hjå Hagin, Menneskets ånd, s. 10, om at Paulus skreiv 2 Kor i eitt. Men Hagin plasserer seg på det ytterpunktet som er opptatt av at Bibelen er Guds ord i dag til oss, og historia spelar ein liten rolle i dette synet.

Ein kan kanskje operera med tre grunnsyn på Bibelen:

1. Bibelen som historiske kjelder for forskarane. Dette er berre historisk.
2. Bibelen som teologiske kjelder for teologane og kyrkja. Dette er både historisk og aktuelt på den måten at ein vil la historisk eksegerte tekstar i Bibelen avgjera teologien i dag.
3. Religiøst bibelsyn, evt. Bibelen som 'mystisk' dokument: Det er ord som skaper nye realitetar.

Ein må kunna seia at trusteologien hovudsakeleg plasserer seg i gruppe 3: nemleg som ein enkel og ureflektert variant av dette synet. Gud talar i dag gjennom Bibelen, uavhengig av den historiske forståinga av tekstane. Ein kan sitera fritt, utan sideblikk til historia.

Ein må kunna sprøja om det er slik at teologien er gitt for Hagin, og tekstbruken kjem etterpå. Eit enkelt døme: Guds Ande den einaste person i guddommen som er verksam på jorda i dag, Hvordan forstå salvelsen, s. 5.

Ein kan truleg kjenna igjen trusteologien på kva for ein "kanon" ein brukar: Kva for tekstar ein er spesielt opptatt av. Dei tekstane eg har tatt opp her, er svært sentrale for dei. Når ein finn igjen ein konsentrasjon om slike tekstar, kan ein merka påverknad frå Hagin.

Bibelsynet verkar fromt, men er det i realiteten styrt av teologien som kjem frå openberringane og tradisjonen, like mykje som frå Bibelen? Når ikkje dei større linene i Bibelen blir tatt på alvor, tar ein då Bibelen på alvor?

Me kan alle læra noko om oss sjølve i møte med trusteologane. Korleis er mitt eige syn? Kva vel eg å stå for i møte med desse tolkingane? Dersom slike spørsmål fører oss djupare inn i forståing av Bibelen, har arbeidet ikkje vore forgjeves.

Litteratur:

Evangelical Review of Theology, vol. 20 (jan. 1996) er via temaet "Prosperity Theology and the Theology of Suffering".

Hagin, Kenneth E., Den troendes autoritet (orig. Authority of the Believer), Torp 1985.

Hagin, Kenneth E., Hvordan forstå salvelsen (orig. Understanding the Anointing), Torp 1987.

Hagin, Kenneth E., Kjøpt fri fra fattigdom, sykdom og død (orig. Redeemed from Poverty, Sickness and Death), Torp 1985.

Hagin, Kenneth E., Mennesket i tre dimensjoner, Del I i "Ånd, sjel og legeme"-serien (orig. Man In Three Dimensions), Torp 1984.

Hagin, Kenneth E., Menneskets ånd, Del II i "Ånd, sjel og legeme"-serien (orig. The Human Spirit), Torp 1988.

Meling, Trond, "Gå og forkynn tro for mitt folk!": En undersøkelse av Kenneth E. Hagins kristendomsforståelse i lys av dens religiøse og kulturelle kontekst, hovedoppgave i kristendomskunnskap, Det Teologiske Menighetsfakultet, 1990.

Reichmann, Sven, Det er ikke fra Gud alt som glimrer, Oslo 1990.